توکن چیست؟

هنوز هم برای بسیاری از ما این سؤال وجود دارد که اصلاً ارزهای دیجیتال مشکلی را هم حل می‌کنند یا فقط برای این به‌وجود آمده‌اند که عده‌ای با خرید و فروششان به سود برسند؟!

در روز نگارش این مطلب سایت Coinmarketcap.com ارزهای دیجیتال را از نظر کارکرد به ۱۴۵ دسته مختلف دسته‌بندی کرده است. سلامتی، موزیک، توریسم، ورزش، کاریابی، بازاریابی، سرگرمی و حتی قمار تنها بخشی از این دسته‌بندی‌ها هستند.

وقتی از رمزارزهای معتبر صحبت می‌کنیم هرکدام برای حل مشکلی به‌وجود آمده‌اند. مثلاً ارز دیجیتال آوی (AAVE) تلاش کرده است تا ارائه وام به‌صورت ارز دیجیتال را تسهیل کند. به‌کمک «آوی» کاربران می‌توانند به کاربران دیگر وام بدهند و به‌عنوان تأمین‌کننده نقدینگی سود دریافت کنند. طبعاً آنها این سود را به‌صورت توکن آوی دریافت خواهند کرد.

مثال دیگر رمزارز «تتا» است. «تتا نتورک» سایتی است که از اینترنت قوی افراد استفاده می‌کند و آن را در نتورک خودش پخش می‌کند تا کسانی که اینترنت ضعیفی دارند بتوانند به‌راحتی برنامه‌های پخش زنده را ببینند. در ازای آن تتا نتورک هم به افرادی که اینترنتشان را در اختیار افراد دیگر می‌گذارند، ارز دیجیتال تتا می‌دهد. حالا آنها می‌توانند تتای دریافتی را به‌هرصورتی که دوست دارند خرج کنند. همانطور که می‌بینید، هر رمزارزی به‌کمک توکن خود، مشکلی را حل می‌کند. برای کسب اطلاعات کامل پیشنهاد میکنیم مقاله آموزش ارز دیجیتال را مطالعه نمایید.

وقتی برای معنی کلمه توکن به دیکشنری مراجعه می‌کنیم به معانی مثل نشانه، علامت و کلمه رمزی برمی‌خوریم. بعضی وقت‌ها هم به‌جای کلمه ژتون (که خودش کلمه‌ای فرانسوی است!) از کلمه توکن استفاده می‌کنیم. مثلاً شما در سلف دانشگاه برای اینکه قورمه‌سبزی به‌دست بیاورید به ژتون (توکن) غذاخوری همان دانشگاه نیاز دارید!

در اکوسیستم بلاک‌چین هم برای توکن تقریباً با همین معنی مواجه هستیم. توکن در اکوسیستم بلاک‌چین به هر نوع از دارایی گفته می‌شود که قابلیت مبادله و انتقال دیجیتالی بین افراد را داشته باشد. درواقع توکن ارزشی به‌وجود می‌آورد که یک سازمان ارائه داده است.

همانطور که گفتیم هر توکنی به دلیلی ساخته می‌شود تا مشکلی را حل کند. ولی شاید سؤالتان این باشد که چرا هر شرکتی بلاک‌چین خود را ایجاد نمی‌کند؟

پاسخ این است که ساخت توکن معمولاً هزینه چندانی ندارد. ولی ساخت بلاک‌چین بسیار تخصصی و هزینه‌بر است. ضمناً بلاک‌چینی که یک شرکت نوپا راه‌اندازی می‌کند احتمالاً به‌هیچ‌وجه امنیت و کارایی بلاک‌چینی مثل اتریوم را نخواهد داشت. بنابراین خیلی از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند توکن خود را روی بستر بلاک‌چینی که موجود است راه‌اندازی کنند.

برای اینکه بدانیم توکن چیست، ناچاریم به این موضوع اشاره کنیم که توکن چه تفاوتی با کوین دارد. در کوتاه‌ترین تعریف، تفاوت کوین با توکن در این است که کوین‌ها بلاک‌چین خود را دارند، ولی توکن‌ها بلاک‌چین مخصوص به خود را ندارند و روی بلاک‌چین دیگری اجرا می‌شوند. به‌این‌ترتیب حتماً خودتان حدس می‌زنید که تعداد توکن‌ها خیلی بیشتر از کوین‌هاست. چون توسعه دادن یک کوین هزینه و زمان بسیار بیشتری را نسبت‌به توکن می‌طلبد. شاید بتوان تفاوت‌های عمده توکن و کوین

بیت‌کوین، بیت‌کوین کش، لایت‌کوین، اتریوم، ریپل، کاردانو و … از معروف‌ترین کوین‌ها هستند. درمقابل، تتر (Tether)، سولانا (Solana)، پالیگان (Polygan)، آوی (Aave) و پولکادات (Polkadat) و … جزو معروف‌ترین توکن‌ها هستند.

◊ این مطلب را هم بخوانید: آموزش پرایس اکشن از صفر تا صد رایگان

انواع توکن از نظر کاربرد را می‌توان به شش دسته کلی تقسیم کرد :

توکن‌های دارایی، همانطور که از اسمشان پیداست بیانگر میزان ارزش یک دارایی فیزیکی هستند. این نوع از توکن‌‌ها به Asset Tokens معروف هستند و سندی برای اثبات یک دارایی در پلتفرم خودشان هستند.

توکن‌های ارزی یا Currency Tokens، برای نقل و انتقال ارزش استفاده می‌شوند. این توکن‌ها درست مثل بیت‌کوین یا ریپل هستند و به‌کمک آنها می‌توان ارزشی را منتقل یا آن را ذخیره کرد.

قبلاً در مقاله «چطور ارز دیجیتال رایگان به‌دست آوریم؟» درباره ایردراپ صحبت کرده‌ایم. توکن‌های جایزه یا Reward Tokens مکانیزمی تقریباً مشابه ایردراپ دارند و به‌ازای وفاداری مشتریان در استفاده از یک پلتفرم به مشتریان آن ارائه می‌شوند.

توکن‌های بهادار را به‌عنوان Equity tokens یا Security Tokens می‌شناسند. اینگونه توکن‌ها تقریباً مشابه اوراق بهادار در بورس هستند. یعنی مثلاً سهام یک شرکت یا پلتفرم هستند و می‌توان مثل یک سهم آنها را خریداری کرد و نگه داشت تا از محل رشد قیمتشان سود کسب کنیم.

بعضی از پلتفرم‌ها، درآمد خود را با توزیع توکن بین افراد تقسیم می‌کنند. آنها این کار را با Dividend Tokens یا توکن‌های سودده انجام می‌دهند.

توکن کاربردی یا Utility tokens به دارندگان خود اجازه دسترسی به یک محصول یا سرویس خاص را می‌دهند.

ساخت توکن عملاً کار سختی نیست. البته برای برنامه‌نویسی که تا حدی حرفه‌ای باشد. برای اینکه بدانید پروسه ساخت توکن به چه صورت است ابتدا باید با مفهوم قراردادهای هوشمند آشنا شوید. قراردادهای هوشمند کدهایی هستند که روی بلاک‌چین اجرا و برای اپلیکیشن‌ها یا خدمات خاصی طراحی شده‌اند.

اگر بخواهیم تفاوت این نوع قرارداد را با یک قرارداد عادی ذکر کنیم باید بگوییم قرارداد عادی توافقی بین دو یا چند شخص است که آنها را به کاری در آینده متعهد می‌کند. مثل قرارداد اجاره یک واحد تجاری یا مسکونی. اگر هم مشکلی در قرارداد پیش بیاید یک نهاد قانونی برای حل و فصل آن وجود دارد. اما قراردادهای هوشمند کاملاً متفاوت هستند.

قرارداد هوشمند روی شبکه غیرمتمرکز بلاک‌چین اجرا می‌شود که متشکل از تعداد زیادی گره (Node) است و نهادی مرکزی مانند بانک یا دولت‌ یا سرور متمرکز آن را کنترل نمی‌کند. بزرگ‌ترین بلاک‌چین قراردادهای هوشمند تاکنون اتریوم است که در حال حاضر میزبان بیش از ۸۰ درصد توکن‌های بازار است.

توکن‌ها را می‌توان به دو دسته توکن‌های «مثلی» و «غیرمثلی» تقسیم کرد.

توکن‌های مثلی یا تعویض‌پذیر یا Fungible توکن‌هایی هستند که یک واحد آنها هیچ تفاوتی با واحدهای دیگر ندارد. مثال ساده‌اش همین ارزهای فیاتی است که استفاده می‌کنیم. مثلاً یک اسکناس ده هزار تومانی را می‌شود با یک اسکناس ده هزار تومانی دیگر عوض کرد. حتی می‌توان یک اسکناس ده هزار تومانی داد و دو اسکناس پنج هزار تومانی گرفت.

فراتر از آن یک ارز فیات را می‌توان با یک ارز فیات دیگر تهاتر کرد. مثلاً سی هزار تومان داد و یک دلار گرفت. توکن‌های مثلی هم دقیقاً به همین شکل هستند. مثلاً می‌توانیم بیت‌کوین بدهیم و در ازایش اتریوم یا پول نقد بگیریم. به همین دلیل این توکن‌ها مثلی یا تعویض‌پذیر می‌گویند.

در مقابلِ توکن‌های مثلی، توکن‌های غیرمثلی یا Non-Fungible Token می‌گویند. به این توکن‌ها به اختصار NFT گفته می‌شود. توکن‌های غیرمثلی را می‌توانید مثل یک تابلوی نقاشی در نظر بگیرید. هر تابلوی نقاشی هرچقدر هم که با دقت شبیه یک تابلوی دیگر کشیده شده باشد، باز هم متفاوت از دیگری است. نمی‌شود آن را تقسیم کرد یا کارهایی از این دست انجام داد. توکن‌های غیرمثلی هم همینطور هستند.

هر توکن غیرمثلی یا NFT منحصربه‌فرد است و مجموعه‌ای از خواص و ویژگی‌های خاص خود را دارد. همین منحصربه‌فرد بودن است که ممکن است باعث شود چنین توکن‌هایی قیمت بسیار بالایی پیدا کنند. درست مثل آثار هنری که در گالری‌ها به چشممان می‌خورد و از قیمتشان چشممان گرد می‌شود. به‌عنوان مثال توکن غیرمثلی CryptoPunk #4156 که به‌تازگی در هفته‌نامه رمزآورد آن را بررسی کردیم به‌قیمت ۱۰.۳۵ میلیون دلار فروخته شده است.

با این مثال‌ها احتمالاً حالا بهتر می‌توانیم درک کنیم که توکن غیرمثلی یا NFT چیست. در دنیای ارزهای دیجیتال NFT یک دارایی دیجیتال است که خصوصیت اصلیش منحصربه‌فرد بودن است. این دارایی روی بلاک‌چین ذخیره و جابه‌جا می‌شود. اگر برایش مثال می‌خواهید می‌توانیم به آیتم‌‌هایی که در بازی‌های کامپیوتری استفاده می‌شوند، اجناس کلکسیونی، آثار هنری دیجیتال یا بلیط کنسرت‌های مجازی اشاره کنیم.

مثال معروفش که این روزها خیلی سر زبان‌ها افتاده است بازی متاورسی دیسنترالند است که در آن می‌توان اشیای کلکسیونی، لباس‌ها و اقلام دیگر را جمع‌آوری و معامله کرد.

توکن ارز دیجیتالی است که بلاک‌چین مخصوص‌به‌خود را ندارد. تفاوت توکن با کوین به همین موضوع و چند موضوع فنی دیگر برمی‌گردد. توکن‌ها به شش دسته توکن‌های دارایی، ارزی، جایزه، بهادار، سودده و توکن‌های کاربردی تقسیم می‌شوند. همچنین، در یک تعریف دیگر توکن‌ها به مثلی یا تعویض‌پذیر و غیرمثلی یا غیرقابل‌تعویض تقسیم می‌شوند.