سازمان خودگردان غیرمتمرکز (DAO) چیست؟

برای بعضی از کاربران، دنیای رمزارزها تنها به خریدوفروش «بیت کوین» (Bitcoin)، «اتریوم» (Ethereum) و سایر ارزهای دیجیتال در صرافی‌ها ختم می‌شود. این افراد علاقه‌ای به بحث‌های پیشرفته‌تری که در پشت پرده انجام می‌شود ندارند و تنها می‌خواهند از نوسانات این بازار به درآمد برسند.

اما برخی دیگر ترجیح می‌دهند، با پیشرفت‌های این حوزه و مسائل فنی نیز آشنا شده و از این طریق فرصت‌های بیشتری برای کسب درآمد پیدا کنند. اصطلاح DAO یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز هم یکی از این مباحث پیشرفته در دنیای رمزارزها است که آشنایی با آن می‌تواند مزایای خاص خود را داشته باشد.

به احتمال زیاد شما نیز جزو این افراد هستید و می‌خواهید بیشتر در مورد DAO و مفهوم آن اطلاعات کسب کنید که در این صورت باید بگوییم جای خوبی آمده‌اید. در ادامه ابتدا یک تعریف کلی از سازمان‌های غیرمتمرکز خودگردان ارائه کرده و سپس به زبانی ملموس‌تر در مورد نحوه‌ی کار آن صحبت می‌کنیم. مهم‌تر از همه می‌گوییم که اصلاً چرا به چنین سازمان‌هایی نیاز هست و کاربرد دقیق آن‌ها چیست.

بنابراین پیشنهاد می‌کنیم حتی اگر تمایل چندانی هم به بحث‌های تخصصی ندارید تا انتهای مقاله همراه ما باشید. کسی چه می‌داند شاید آشنایی با DAO در آینده سودآوری بی‌دردسری را نیز نصیب‌تان کند!

سازمان خودگردان غیرمتمرکز یا DAO چیست؟

کلمه‌ی DAO مخفف عبارت Decentralized Autonomous Organization است که در منابع فارسی از آن با معادل‌هایی نظیر «سازمان خودگردان غیرمتمرکز»، «سازمان نامتمرکز خودمختار»، «سازمان مستقل غیرمتمرکز» یا «دائو» یاد می‌شود.

در یک تعریف ساده، DAO را می‌توان سازمانی در نظر گرفت که هیچ شخص یا نهاد واحدی روی تصمیمات آن کنترل کامل ندارد. در چنین سازمان‌هایی همه‌چیز توسط اعضا و به شکلی کاملاً غیرمتمرکز انجام می‌شود.

اگر از خوانندگان قدیمی بلاگ مجموعه‌ی حسینی فایننس باشید به خوبی می‌دانید که فلسفه‌ی این مجموعه دوری از تعریف‌های کتابی و غیرقابل‌درک است و تعریفی که در بالا ارائه کردیم، کمک چندانی به درک مفهوم این واژه نمی‌کند. بنابراین برای درک بهتر موضوع می‌خواهیم با مثالی ساده با یک سازمان غیرمتمرکز خودمختار که مدت‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کند و احتمالاً شما هم اسمش را شنیده باشید، آشنا شویم.

«یونی سواپ» (UniSwap) یک صرافی ارز دیجیتال از نوع صرافی‌های غیرمتمرکز است که به شکل یک سازمان غیرمتمرکز خودگردان یا DAO فعالیت می‌کند. در این سایت هر کس می‌تواند با اتصال کیف پول دیجیتال خود، به صورت مستقیم و بدون نیاز به انتقال دارایی به حساب صرافی، به خریدوفروش و معامله‌ی رمزارزها بپردازد.

خود یونی سواپ نیز یک ارز دیجیتال بومی دارد که حتماً آن را با نماد «یونی» (UNI) در صرافی‌های مختلف دیده‌اید. این که می‌گوییم یونی سواپ یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز به‌شمار می‌رود، به این دلیل است که کاربران این صرافی می‌توانند با خرید مقدار مشخصی از رمزارز UNI و نگه‌داری آن در کیف پول‌های خود، به عنوان کاربر دارای حق رای شناخته شوند. بدین ترتیب آن‌ها می‌توانند در روند توسعه‌ی صرافی یونی سواپ و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی آن نقش داشته باشند.

به عبارت دیگر، هر کاربری که از یونی سواپ استفاده می‌کند و در رمزارز UNI آن سرمایه‌گذاری کرده، می‌تواند پیشنهادهای دلخواه خود را برای ایجاد تغییر در صرافی ثبت کند. بقیه کاربران نیز می‌توانند نظر مثبت یا منفی خود را نسبت به آن تغییر اعلام کرده و به صورت گروهی در تصمیم‌گیری‌های مهم صرافی نقش داشته باشند.

برای همین است که به چنین پروژه‌هایی سازمان غیرمتمرکز خودگردان می‌گویند. غیرمتمرکز به این دلیل که هیچ شخص یا نهاد مرکزی تصمیم‌گیری‌ها را کنترل نمی‌کند و خودگردان هم به این دلیل که خود کاربران مسئولیت توسعه و مدیریت سازمانی که در آن شرکت دارند (در اینجا صرافی)، برعهده گرفته‌اند و کاملاً مستقل هستند.

حال در مثال یونی سواپ این سازمان، یک صرافی غیرمتمرکز بود اما ممکن است پروژه‌های دیگر اهداف متفاوت‌تری داشته باشند.

برای مثال «دیسنترالند» (Decentraland) یک پروژه‌ی متاورسی است که در زمینه‌ی بازی و دنیاهای مجازی فعالیت می‌کند. دیسنترالند نیز یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز است زیرا دارندگان ارز دیجیتال «مانا» (MANA) می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های آن شرکت کنند.

اهمیت سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز یا DAO

اول از همه باید بگوییم که در نقطه‌ی مقابل یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، سازمان‌های متمرکز قرار دارند. برای مثال اپلیکیشن «اینستاگرام» (Instagram) را در نظر بگیرید.

این اپلیکیشن به شکل متمرکز اداره می‌شود و کاربران نقشی در مدیریت آن ندارند. در واقع یک شرکت مرکزی به نام «متا» (Meta) یا همان «فیس بوک سابق» (Facebook) تمام مسئولیت مدیریت و ایجاد تغییر در این پلتفرم را برعهده دارد.

چنین شرکتی می‌تواند یک صبح از خواب بیدار شده و تغییر جدیدی در اپلیکیشن اینستاگرام خود اعمال کند که شاید بیش از نصف کاربرانش از آن ناراضی باشند. اما اگر اینستاگرام یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز بود، هیچ وقت امکان چنین چیزی وجود نداشت.

در چنین شرایطی برای ایجاد یک تغییر در اینستاگرام، مثل حذف دکمه‌ی لایک از پست‌ها، ابتدا باید پیشنهاد چنین تغییری در صفحه‌ی مخصوص DAO در اینستاگرام به ثبت می‌رسید و سپس کاربرانی که در کیف پول‌های دیجیتال خود رمزارز بومی اینستاگرام را داشتند، نظر مثبت یا منفی خود را نسبت به این پیشنهاد ثبت می‌کردند و تنها زمانی این تغییر در اینستاگرام اعمال می‌شد که رای اکثریت مثبت باشد.

بنابراین مزیت اصلی سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز همین‌جا خود را نشان می‌دهد. در چنین سازمان‌هایی قدرت از غول‌های رسانه‌ای جهان مثل متا گرفته شده و برعهده‌ی خود کاربران هر پلتفرم که زمان و سرمایه‌ی خود را صرف استفاده از آن کرده‌اند، داده می‌شود.

سازمان خودگردان غیرمتمرکز چگونه کار می‌کند؟

اما باز هم یک سوال مهم پیش می‌آید و آن هم اینکه در یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز، رای‌گیری و ثبت نظرات به چه شکلی انجام می‌شود؟ آیا کاربران مجبور هستند مانند رای‌گیری‌های مرسوم در دنیای واقعی، به یک محیط فیزیکی مراجعه کرده و پیشنهاد و رای خود را ثبت کنند؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که خیر این گونه نیست. در حقیقت تمام روند ثبت پیشنهاد و عملیات رای‌گیری به صورت آنلاین و بر بستر بلاک چین انجام می‌شود.

بدین ترتیب که هر پروژه صفحه‌ی مخصوصی برای این کار در نظر گرفته است و کاربران می‌توانند با مراجعه به این صفحه‌ی اینترنتی ابتدا کیف پول دیجیتال خود را متصل کرده و سپس با انجام یک تراکنش رای خود را از بین گزینه‌های موجود انتخاب کنند.

تمام روند رای‌گیری نیز توسط «قراردادهای هوشمند» (Smart Contracts) مدیریت می‌شود و برای همین امکان تقلب و خطا در آن به صفر می‌رسد. قبلاً به طور مفصل در مورد قراردادهای هوشمند صحبت کرده‌ایم و پیشنهاد می‌کنیم اگر با این مفهوم آشنا نیستید مقاله‌ی «قرارداد هوشمند چیست» را مطالعه کنید.

اما به طور خلاصه قراردادهای هوشمند را می‌توان تکه‌کدهای برنامه‌نویسی در نظر گرفت که تمام مفاد قرارداد از قبل و در قالب کد نوشته می‌شود و به محض احراز شدن شروط اولیه، مفاد توافق شده به صورت خودکار اجرا می‌شود.

موضوع مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که هر کاربر متناسب با هر مقدار ارز دیجیتالی که دارد به همان نسبت ارزش رای‌هایش نیز بیشتر خواهد بود.

به عنوان مثال در صرافی یونی سواپ هر کسی که در کیف پول دیجیتال خود مقدار ۱۰۰ یونی داشته باشد، رای او نسبت به کسی که ۵۰ یونی دارد، دو برابر ارزشمندتر خواهد بود و تاثیر بیشتری دارد.

دلیل این اتفاق هم کاملاً هوشمندانه است. کاربری که سرمایه‌ی ارزشمند خود را صرف خرید توکن بومی یک DAO می‌کند، مطمئناً نمی‌خواهد که مشکلی برای آن پیش آمده و در ادامه باعث کاهش ارزش رمزارز آن شود.

تصور کنید در یک DAO حجم زیادی از کل رمزارز بومی آن در اختیار یک نفر باشد، درست است که ارزش رای این شخص نسبت به رای کاربران دیگر که رمزارز کمتری دارند، بسیار بیشتر است ولی چون به همان نسبت سرمایه‌ی بیشتری وارد این پروژه کرده، نمی‌خواهد که با شرکت در رای‌گیری‌های خرابکارانه به اعتبار آن پروژه لطمه وارد کند.