آشنایی با انواع شرکت

انواع شرکت با توجه به قوانین تجارت در ایران شامل ۸ دسته کلی است. تفاوت این شرکت‌ها به دلیل تفاوت در تعداد شرکاء و نحوه تأمین سرمایه و همچنین، تعهد سهامداران در قبال بدهی‌های شرکت می‌باشد. در ادامه شرح مختصری از ساختار و مشخصات هر یک از انواع شرکت‌های مجاز به فعالیت در بازارهای مالی ایران ارائه خواهیم نمود.

شرکت سهامی عام یکی از انواع شرکت است که تعداد سهامداران آن دست کم ۵ نفر بوده و حداقل ٪۲۰ سرمایه آن توسط موسسین تأمین می‌شود. ٪۳۵ از این مبلغ می‌بایست در بدو امر به حسابی به نام شرکت واریز شود. بخش دیگر سرمایه مورد نیاز شرکت از مجرای فروش سهام به سایرین تأمین می‌شود.

در مقاله “شرکت سهامی عام، الزامات تأسیس و مزایا” به طور مفصل به بررسی این گونه از انواع شرکت پرداخته‌ایم. مسئولیت سهامداران شرکت سهامی عام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها بوده و این افراد تنها به میزان ارزش اسمی سهام خود در قبال پرداخت بدهی‌های شرکت مسئول هستند.

از دیگر انواع شرکت، شرکت‌ سهامی خاص است که حداقل تعداد موسسین و همچنین، حداقل تعداد سهامداران آن ۳ نفر است. در شرکت سهامی خاص، مسئولیت تأمین تمامی سرمایه مورد نیاز، بر عهده موسسین بوده و آنها می‌بایست در بدو امر اقدام به واریز ٪۳۵ از کل مبلغ مذکور به حساب شرکت مورد نظر نمایند. انتشار اوراق در این شرکت‌ها مجاز نبوده و انتقال سهام نیز منوط به توافق تمامی شرکاء است. در شرکت سهامی خاص مسئولیت سهامداران در قبال بدهی‌های احتمالی شرکت، محدود به مبلغ اسمی سهامشان است.

متداول‌ترین نوع شرکت دارای مجوز فعالیت، شرکت با مسئولیت محدود است که برای راه‌اندازی آن، دست کم به دو شریک نیاز است. اگر چه سرمایه اولیه مورد نیاز برای تأسیس شرکت‌ با مسئولیت محدود در اساسنامه آن قید می‌شود، اما الزامی به افتتاح حساب و واریز وجه نیست.

لازم به ذکر است که بر خلاف شرکت‌های‌ سهامی، در شرکت با مسئولیت محدود، سرمایه به سهام تقسیم نشده و به صورت سهم‌الشرکه است. لازم به ذکر است که این نوع شرکت‌ها به منظور تأمین سرمایه مورد نیاز خود، مجاز به انتشار سهام و یا اوراق نبوده و هر یک از شرکاء نیز تنها به میزان سرمایه و به نسبت سهم‌الشرکه خود در قبال دیون این نوع شرکت‌ها و پرداخت مطالبات طلبکاران مسئول هستند.

شرکت تضامنی از دیگر انواع شرکت است که توسط دو یا چند شریک (به نام شریک ضامن) با مسئولیت تضامنی تأسیس می‌شود. مسئولیت شرکاء در این شرکت‌ها تضامنی و نامحدود بوده و در زمانی که دارایی شرکت برای پرداخت بدهی‌ها کافی نباشد، هر یک از شرکاء شخصاً مسئول پرداخت تمامی دیون و قرض‌های شرکت هستند.

چنانچه شرکاء در میان خود به توافقی غیر از این رسیده و حتی قراردادی نیز در این خصوص امضاء کرده‌باشند، این قرارداد به لحاظ قانونی بدون اعتبار تلقی خواهد شد. لازم به ذکر است که مراجعه طلبکاران به یکی از شرکاء، مانع مراجعه آنان به دیگر شرکاء نخواهد شد.

کلمه تعاون یا Cooperation به معنای همکاری بوده و همان‌طور که از نامش پیداست، شرکت تعاونی گونه‌ای دیگر از انواع شرکت است که از همکاری افراد حقیقی و یا حقوقی با هدف بهبود اوضاع اقتصادی تشکیل می‌شود. حداقل تعداد اعضا به منظور تأسیس شرکت تعاونی، ۷ نفر بوده و این شرکت‌ها به لحاظ نوع فعالیت به دو دسته شرکت تعاونیِ تولید و شرکت تعاونیِ توزیع، به لحاظ عضویت به دو دسته شرکت تعاونی عام و شرکت تعاونی خاص و به لحاظ چگونگی ثبت به دو دسته شرکت سهامی و شرکت غیر سهامی تقسیم می‌شوند.

دست کم ٪۵۱ از سرمایه مورد نیاز شرکت‌های تعاونی توسط اعضا تأمین شده و مابقی سرمایه، توسط افراد حقوقی غیر عضو و از طرق مختلفی چون وام‌های بدون بهره، اجاره به شرط تملیک، مشارکت و … تأمین می‌شود. در خصوص بدهی‌های این نوع شرکت‌ها باید بگوییم که در تعاونی‌های سهامی، مسئولیت اعضا محدود به میزان سهمشان در شرکت بوده و در تعاونی‌های غیر سهامی، میزان این مسئولیت با توجه به چگونگی توافق قید شده شرکاء در اساسنامه شرکت است.

◊ این مطلب را هم بخوانید: آموزش اقتصاد کلان از صفر تا صد

از دیگر انواع شرکت، شرکت‌های نسبی هستند که از بسیاری جهات شبیه شرکت‌های تضامنی بوده و به منظور تأسیس آن، دست کم به حضور دو شریک نیاز است. تفاوت شرکت نسبی با شرکت تضامنی، در میزان تعهدات شرکاء در قبال دیون و بدهی‌های شرکت است. در صورتی که شرکت نسبی با مشکل مالی مواجه شود، هر یک از شرکاء به نسبت سهام خود در شرکت مزبور (و نه بیشتر)، متعهد به پرداخت مطالبات طلبکاران هستند.

به عنوان مثال، اگر یک شرکت نسبی با مشارکت سه شریک هر یک به ترتیب با میزان سهام ٪۵۰، ٪۲۵ و ٪۲۵ تشکیل شود، در زمان بروز بدهی، اولین سهامدار، مسئول پرداخت ٪۵۰ بدهی‌ها و دومین و سومین سهامدار نیز هر یک مسئول پرداخت ٪۲۵ از مبلغ باقیمانده آن خواهند بود.

شرکت مختلط سهامی یکی دیگر از انواع شرکت است که ترکیبی از شرکت سهامی و شرکت تضامنی بوده و از مشارکت یک یا چند شریک ضامن و دست کم سه شریک سهامی تشکیل می‌شود. سرمایه شرکاء سهامی به صورت سهم‌هایی با ارزش مساوی بوده و مسئولیت آنها در قبال دیون شرکت به اندازه سرمایه‌شان است. سرمایه شرکاء ضامن به شکل سهام در نیامده و به صورت سهم‌الشرکه است. مسئولیت این شرکاء در قبال مطالبات طلبکاران، نامحدود بوده و هر یک از آنها به تنهایی مسئول پرداخت کلیه دیون شرکت خواهند بود.

از دیگر انواع شرکت، می‌توان به شرکت‌های مختلط غیر سهامی اشاره کرد که از شراکت یک یا چند شریک ضامن و یک یا چند شریک با مسئولیت محدود تشکیل می‌شود. سرمایه شرکاء شرکت مختلط غیر سهامی به صورت سهم الشرکه بوده و اداره این شرکت‌ها بر عهده شرکاء ضامن است. در صورت بروز مشکلات مالی در شرکت‌های مختلط سهامی، شرکاء ضامن مسئول پرداخت کلیه بدهی‌ها بوده و این در حالی است که مسئولیت شرکاء با مسئولیت محدود، به میزان سهم‌الشرکه‌شان محدود خواهد شد.

جمع‌بندی

در این مقاله به بررسی هشت نوع شرکت مجاز به فعالیت در قانون تجارت ایران پرداختیم که این شرکت‌ها عبارتند از : شرکت‌های سهامی عام، سهامی خاص، مسئولیت محدود، تعاونی، تضامنی، نسبی، مختلط سهامی و مختلط غیرسهامی. همچنین، به بررسی تعداد شرکاء مورد نیاز جهت تأسیس هر یک از انواع شرکت، ترکیب سهامداران آنها، میزان تعهد هر یک از سهامداران در قبال بدهی‌های شرکت و منابع و روش‌های تأمین سرمایه در هر یک از شرکت‌ها پرداختیم.